■ بلوغ
مبحثی در فقه . در لغت به معانی وصول به چیزی ، رسیدن به مراد، رسیدن یا نزدیک شدن به پایان مقصد (مکان ، زمان یا امری دیگر)، کامل شدن و پختن میوه و رسیدن کودک به سنّ رشد به کار رفته است (راغب اصفهانی ؛ ابن فارس ؛ فیروزآبادی ؛ ابن منظور؛ طُرَیحی ؛
■ بَداء
از اعتقادات مشهور شیعة امامیّه که گاه جزو آرای اختصاصی آنها نام برده می شود و غالباً مخالفان شیعه به انکار و انتقاد آن پرداخته اند. این مقاله توضیح نظریّة بداء بر پایة منابع شیعی و نقل و نقد آرای مخالفان است .
1) نظریة بداء. این نظ
■ بَرَکَت
در اصل به معنای ثبات و دوام یا رشد و فزونی (ابن منظور، ذیل «ب ر ک »؛ فخر رازی ، ج 8، ص 158) و در قرآن به معنای فراوانیِ همراه با میمنت و بالندگی و افزونی خیروخوبی (در برابر شؤم به معنای رشد و فزونی شّر رجوع کنید به طبرسی ، ج 5، جزء 25، ص
■ بَسمَله
گفتن یا نوشتن «بسم اللّه » یا «بسم اللّه الرحمن الرحیم ». این مصدر به روش نَحت (تراشیدن ) از عبارت
«بسم اللّه » ساخته شده است ؛ همانگونه که مصدرهای حَیْعَله ، حَوْلَقه ، هَیْلَله ،
■ بَوْل
واژه ای عربی به معنای پیشاب /گُمیز.
1) خواصّ درمانی . برخی از حکیمان دورة اسلامی برای بول آدمی و بعض جانوران خواصی ذکر کرده اند که عمدتاً مأخوذ از نوشته های دو حکیم یونانی ، جالینوس * (قرن دوم میلادی )، و دیوسکوریدس * (قرن اول میلا
■ بَیّنه
واژه ای قرآنی و اصطلاحی فقهی . این واژه ، مؤنث بَیِّن معنای «آشکار و نمایان »، و صفت مشبّهه است از مادة بانَ ، یبین ، بیاناً به معنای «روشن و آشکار شد». در قرآن واژة بیّنه و مشتقّات آن به هر دو نوعِ وصفی و اسمی به کار رف
■ بَیّنه 1
سوره ، به معنای روشن کننده و دلیل آشکار، نود و هشتمین سورة قرآن کریم در ترتیب مصحف ، پس از سورة قدر و پیش از سورة زلزال . شمار آیات ، کلمات و حروف آن به ترتیب هشت ، نود و چهار، و سیصد و نودونه است (خازن ، ج 6، ص 549؛ ابوالفتوح رازی ، ج 20، ص 358) و د
■ بُخل
واژه ای که در قرآن دوازده بار و در هفت آیه (آل عمران : 180، نساء : 37، توبه : 76، محمّد : 37-38، حدید : 24، لیل : 8) به صورت مصدر، فعل ماضی و فعل مضارع به کار رفته است . کلمة شُحّ و أشِحَّة (جمع شحیح ) نیز پنج بار در چهار آیه آمده است (نساء : 1
■ بُخل
واژه ای که در قرآن دوازده بار و در هفت آیه (آل عمران : 180، نساء : 37، توبه : 76، محمّد : 37-38، حدید : 24، لیل : 8) به صورت مصدر، فعل ماضی و فعل مضارع به کار رفته است . کلمة شُحّ و أشِحَّة (جمع شحیح ) نیز پنج بار در چهار آیه آمده است (نساء : 1
■ بُراق
مرکب پیامبر اسلام در سفر شبانة آن حضرت از مسجد الحرام به مسجدالاقصی (= دورترین مسجد) که در سورة اسراء (آیه : 1)، به آن اشاره شده است . مفسّران مسجدالاقصی را در بیت المقدس می دانند (رجوع کنید به زمخشری ، ج 2، ص 648؛ طباطبائی ، ج 13، ص 31). روایا
■ بیان الادیان
از کتابهای قدیمیِ فارسی دربارة ادیان و مذاهب ، نوشتة ابوالمعالی محمدبن عبیدالله عالم قرن پنجم . به سبب شهرتِ این کتاب ، مؤلفِ آن را با عنوان صاحب بیان الادیان یاد کرده اند (فخررازی ، ص 153). از زندگانی ابوالمعالی اطلاعات چندانی در دست نیست . او از تب
کلمات کلیدی : بیان الادیان,دانشنامه,لغت
مشاهده
■ بیان السعادة
تفسیر عرفانی و شیعی قرآن به عربی . تألیف حاج ملاسلطان محمد گنابادی (1251ـ1327)، ملقّب به سلطان علیشاه و مشهور به سلطانعلی * گنابادی ، از اقطاب متأخر سلسلة نعمت اللهی است و نام کامل آن بیان السعادة فی مقامات العبادة است . مؤلف آن را به نام مرشد خود، ح
کلمات کلیدی : بیان السعادة,دانشنامه,لغت
مشاهده
■ بیت الاحزان (بیت الحزن )
به معنای ماتمسرا، خانة یعقوب پیامبر به هنگام دوری از فرزندش یوسف ، در کتابهای تاریخ انبیا. در ادب غنایی فارسی ، بویژه در اشعار حافظ ، این واژه و تعابیر مترادف آن (مانند کلبة احزان ، کلبة غم ) تکرار شده و نزد صوفیه نیز کنایه از دل محزون از دوری معشوق
■ بیت الاحزان (بیت الحزن )
به معنای ماتمسرا، خانة یعقوب پیامبر به هنگام دوری از فرزندش یوسف ، در کتابهای تاریخ انبیا. در ادب غنایی فارسی ، بویژه در اشعار حافظ ، این واژه و تعابیر مترادف آن (مانند کلبة احزان ، کلبة غم ) تکرار شده و نزد صوفیه نیز کنایه از دل محزون از دوری
■ بیت الحرام
کعبه یا خانة خدا در شهر مکه . واژة بیت همراه با الف و لام عهد به سبب کاربردِ زیاد کلمه ، نام خاص کعبه شده است (زمخشری ، ج 1، ص 184ـ185؛ ابن جوزی ، ج 1، ص 141). پیش از اسلام ، این واژه در سخنِ مردم به همین معنی به کار می رفته ، از جمله در گفتة م